Haftanın tarihine bakış

Kurtuluş Savaşı, Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın 26 Ağustos 1922’de sabaha karşı verdiği emirle başlattığı Büyük Taarruz ve 30 Ağustos’taki “Başkomutanlık Meydan Muharebesi” zaferiyle sonuçlandı.

Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Türk ordusunun Kurtuluş Savaşı’nda kazandığı en önemli zaferin arifesinde, 30 Ağustos sabahında Zafertepe Çalköy’de birliklere taarruz emrini verdi. Onun bizzat yönettiği Dumlupınar’daki meydan muharebesinde kahraman Mehmetçik, Yunan birliklerini Allıören, Keçiler, Kızıltaş Deresi yolunun iki yanında tamamen sarıp imha etti.

Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi 30 Ağustos’ta zaferle noktalandı.

Mustafa Kemal Paşa, zafer sonrası 1 Eylül’de Dumlupınar’da, Batı Cephesi’ndeki tüm subay ve erlere okunmak üzere yayımladığı bildiride, “Bütün arkadaşlarımın, Anadolu’da daha başka meydan muharebeleri de verileceğini göz önünde bulundurarak ilerlemesini ve herkesin akıl gücünü ve yurtseverliğinin kaynaklarını kullanarak, yarışmayı bütün gücüyle sürdürmesini talep ederim. Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!” emrini verdi.

Sığınmacı dramı bir fotoğrafla dünyayı sarstı

Muğla’nın Bodrum ilçesinden Yunanistan’ın İstanköy Adası’na kaçakları taşıyan şişme bot, Akyarlar Mahallesi ve Aspat açıklarında battı. 8’i çocuk 12 kişinin hayatını kaybettiği olay sonrası ortaya çıkan tablo Türkiye ve dünya kamuoyunda yankı uyandırdı.

Doğan Haber Ajansı muhabiri Nilüfer Demir’in çektiği, boğularak hayatını kaybeden çocuklar arasında bulunan 2 yaşındaki Aylan Kurdi’nin kıyıya vuran cesedine ilişkin fotoğraf, dünyanın sığınmacı krizine bakışını değiştirdi. Hayatını kaybedenler arasında, minik Aylan’ın 3 yaşındaki ağabeyi Galip Kurdi ile annesi Zahidin Kurdi de bulunuyordu.

Faciadan kurtulan baba Abdullah Kurdi, “Bütün dünyanın bizi görmesini istiyorum. Bütün dünyanın gözlerinin bizim üzerimizde olmasını istiyorum. Biz bir felaket yaşamış olabiliriz ama bizden sonraki insanların aynı felaketi yaşamasını istemiyorum.” ifadelerini kullandı.

Abdullah Kurdi, kızı, oğlu ve eşini Suriye’nin Ayn el Arap (Kobani) kentinde toprağa verdi.

Olayın ardından başlatılan soruşturma kapsamında adliyeye sevk edilen 3 zanlı, “göçmen kaçakçılığı yapmak” ve “bilinçli taksirle ölüme sebebiyet vermek” suçlarından tutuklandı.

Suriyeli göçmenlerin dramının simgesi oldu

Cansız bedeni sahile vuran 2 yaşındaki Aylan, uluslararası kamuoyunda Suriyeli göçmenlerin yaşadığı dramın simgesi oldu.

Başta Avrupa olmak üzere ABD ve Orta Doğu’dan çok sayıda yetkili, görüntülerin uluslararası basında geniş yer bulması üzerine konuyla ilgili değerlendirmelerde bulundu.

İspanya, Fransa, İtalya başbakanları, göçmen sorununun çözümüne yönelik uluslararası alanda adım atılması çağrısı yaptı.

Fransa’da iktidarın yanı sıra ana muhalefetteki Cumhuriyetçiler Partisinin önemli isimleri, Suriyeli çocuğun fotoğrafından derin üzüntü duyduklarını dile getirdi.

Belli başlı öteki olaylar

29 Ağustos

1521- Türk orduları Belgrad’ı fethetti.

1526- Kanuni Sultan Süleyman komutasındaki Osmanlı orduları, Mohaç Meydan Savaşı’nı kazandı.

1855- Osmanlı’da ilk telgraf görüşmesi yapıldı. İstanbul-Edirne, İstanbul-Şumnu hattının tamamlanmasıyla ilk telgraf Şumnu’dan İstanbul’a gönderildi. Kırım Savaşı’ndan bilgi veren telgrafta, “Müttefik askerleri Sivastopol’a girmişlerdir.” yazılıydı. Türk birlikleri de müttefikler arasındaydı.

1924- Almanya, savaş tazminatının ödenmesine ilişkin, müttefiklerce hazırlanan Dawes Planı’nı onayladı.

1929- Graff Zeppelin hava gemisi, 21 gün süren dünya turunu tamamlayarak Lakehurst’a döndü.

1933- Nazilerin tutukladığı Yahudiler, toplama kamplarına gönderilmeye başlandı.

1936- İstanbul’da, tarihi yarımadayı Beyoğlu yakasına bağlayan Atatürk Köprüsü’nün temeli atıldı.

1938- Nazım Hikmet, Harp Okulu ve Donanma davalarından toplam 28 yıl 4 ay hapse mahkum edildi.

1945- Sultan II. Abdülhamid’in 400 milyon dolarlık miras davasını varisleri kazandı.

1947- ABD’li bilim adamları, nükleer güç için plütonyumu parçalamayı başardı.

1955- Kıbrıs Konferansı Londra’da toplandı.

1964- Ankara, İstanbul ve İzmir’de Kıbrıs konusunda büyük yürüyüşler ve mitingler düzenlendi.

1982- İsveçli sinema oyuncusu Ingrid Bergman öldü.

1986- Üçüncü Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın cenazesi, doğum yeri Umurbey’de törenle toprağa verildi.

1988- Ünlü ressam Eren Eyüboğlu, 76 yaşında hayatını kaybetti.

2005- Katrina kasırgası ABD’nin güneyini vurdu, 1200 kişi öldü.

2010- Endonezya’nın Sumatra Adası’ndaki Mount Sinanbug Yanardağı, 400 yıl aradan sonra faaliyete geçti.

30 Ağustos

M.Ö. 30- Eski Mısır’da Kraliçe Kleopatra intihar etti.

1908- Hicaz demir yolu açıldı.

1922- Büyük Taarruz zaferle sonuçlandı.

1924- Gazi Mustafa Kemal Paşa, Başkomutanlık Meydan Savaşı’nın ikinci yıl dönümünde, Dumlupınar’da Meçhul Asker Anıtı’nın temelini attı.

1924- Türkiye İş Bankası, ilk işlemini yaparak faaliyetlerine başladı. Bankanın kuruluş sermayesi 1 milyon liraydı.

1930- Ankara-Sivas demir yolu hattı ve Sivas İstasyonu, Başbakan İsmet Paşa’nın konuşmasıyla hizmete açıldı.

1937- Van Gölü’nde ilk vapur seferi yapıldı.

1937- Atatürk’ün manevi kızı Sabiha Gökçen’e, 1935’te girdiği Eskişehir Hava Mektebi’nde “tayyareci diploması” verildi.

1952- Erzurum’da Aziziye Anıtı açıldı.

1974- BM Güvenlik Konseyi, Kıbrıs’taki çatışmalar yüzünden evlerini terk edenlerin güven içinde geri dönmelerine izin verilmesini öngören Fransa, İngiltere, Avusturya ortak karar tasarısını oy birliğiyle kabul etti.

1977- Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanlığına atandı.

2000- Tiyatro sanatçısı Gürdal Tosun, tedavi gördüğü İzmir SSK Bozyaka Hastanesi’nde yaşama veda etti.

2011- Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, 30 Ağustos Zafer Bayramı ve Türk Silahlı Kuvvetleri Günü dolayısıyla Genelkurmay Karargahında düzenlenen törende “Başkomutan” sıfatıyla kutlamaları kabul eden ilk Cumhurbaşkanı oldu.

2013 – 30 Ağustos Zafer Bayramı Resepsiyonu’na ilk kez Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ev sahipliği yaptı. Köşk’teki resepsiyona muhalefet liderleri Kemal Kılıçdaroğlu ve Devlet Bahçeli katılmadı.

2015- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 30 Ağustos Zafer Bayramı dolayısıyla “Başkomutan” sıfatıyla ilk kez Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde resepsiyon verdi.

2021- ABD Merkez Kuvvetler Komutanı Orgeneral Kenneth McKenzie, ABD güçlerinin Afganistan’dan çekilme sürecinin tamamlandığını açıkladı.

31 Ağustos

869- İslam bilgini Buhari yaşamını yitirdi.

1867- Fransız şair Charles Baudelaire öldü.

1876- V. Murat tahttan indirildi, yerine kardeşi II. Abdülhamit padişah oldu.

1890- Brüksel Genel Senedi ile köle ticareti yasaklandı.

1928- Bertolt Brecht’in “Üç Kuruşluk Opera” adlı oyununun ilk gösterimi Berlin’de yapıldı.

1930- Vilayet ve şehremanetinin birleştirilmesine karar verildi. Valiler, aynı zamanda belediye başkanı oldu.

1970- İzmir’de Akdeniz Olimpiyatları’nın yapılacağı Halkapınar Spor Tesisleri, inşaat sırasında yandı.

1988- Sarp Sınır Kapısı açıldı.

1988- Irak’ın kuzeyinden kaçan Iraklılar, Türk sınırlarından geçmeye başladı.

1997- Galler Prensi ve İngiliz Veliahdı Prens Charles’ın eski eşi Prenses Diana, sevgilisi Dodi el Fayed ile şoförü Paris’te geçirdikleri trafik kazasında öldü.

2005- Irak’ın başkenti Bağdat’ta bir köprü üzerinde çıkan izdiham nedeniyle çoğu Şii hacı adayı bin kişi hayatını kaybetti.

2015- Kazakistan’ın başkenti Nur Sultan (Astana) yakınlarında Kumay Arkeoloji Kompleksi’nde yapılan kazılarda Türk tarihine ait 2 bin yıllık kalıntılar gün ışığına çıkarıldı.

2016- ABD ile Küba arasında 1961’de kesilen tarifeli ticari uçuşlar, iki ülkenin ilişkileri normalleştirme kararının ardından yeniden başladı.

2017- Irak Başbakanı Haydar el İbadi, Türkmenlerin yaşadığı Telafer ilçesinin terör örgütü DEAŞ’tan tamamen kurtarıldığını duyurdu.

2018- Danıştay 2. Daire Üyesi Mustafa Yücel Özbilgin’in yaşamını yitirdiği, 4 kişinin yaralandığı 17 Mayıs 2006’da düzenlenen silahlı saldırıya ilişkin fail Alparslan Arslan, “ağırlaştırılmış müebbet” ile 72 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

2021- Kel Hasan Efendi’den bugüne gelen Ortaoyuncuları Kavuğu’nu Münir Özkul’dan devralan Türk tiyatrosunun önemli isimlerinden Ferhan Şensoy, 70 yaşında İstanbul’da hayatını kaybetti.

1 Eylül

1481- Galatasaray Lisesi, devlet adamı yetiştirilmesi amacıyla Sultan II. Bayezid tarafından kuruldu. Okulda 1868’de Fransızca eğitime geçildi.

1715- Beş yaşında tahta geçen, 72 yıl Fransa’yı yöneten, Fransızların “Güneş Kralı” XIV. Louis öldü.

1920- Fransızlar, başkenti Beyrut olan Lübnan devletini kurdu.

1922- Mustafa Kemal Paşa, Başkomutanlık Meydan Savaşı’nın kazanılması üzerine emrini verdi: “Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!”

1923- Japonya’nın Tokyo ve Yokohama kentlerinde meydana gelen depremde 300 bin kişi öldü.

1924- Ankara Devlet Konservatuvarının temelini oluşturan “Musiki Muallim Mektebi” Ankara’da açıldı.

1925- Birinci Tıp Kongresi Ankara’da toplandı.

1925- Mustafa Kemal Paşa’yı Kastamonu dönüşünde Ankara’da karşılayanların ellerinde şapkaları vardı.

1929- Arapça ve Farsça dersleri okullardan kaldırıldı.

1933- Denizyolları İşletmeleri devlet tekeline alındı.

1939- Almanya’nın Polonya’ya saldırması üzerine II. Dünya Savaşı başladı. Milyonlarca kişinin öldüğü savaşın başlamasının 50. yılında “Dünya Barış Günü” ilan edildi.

1947- Amerikan Yardım Antlaşması imzalandı.

1949- İstanbul Radyosu deneme yayınına başladı.

1951- Ordinaryüs Prof. Dr. Mazhar Osman Usman, 67 yaşında İstanbul’da öldü.

1967- Türkiye’deki Kıbrıslı mücahitler ve öğrenciler, hükümeti protesto etti. İçişleri Bakanı Faruk Sükan, protestocuların sınır dışı edilebileceğini açıkladı.

1969- Muammer Kaddafi, Libya’da askeri darbeyle Kral İdris’i devirdi.

1974- Magosa’ya bağlı Muratağa ve Sandallar köylerinden 88 Türk’ün öldürülüp yakılarak çukura gömüldükleri anlaşıldı.

1976- Yüzücü Erdal Acet, Manş Denizi’ni 9 saat 2 dakikada geçerek dünya rekoru kırdı.

1982- İlk ve ortaöğretimde din dersi zorunlu kılındı.

1985- Kuşadası Davutlar yöresinde çıkan orman yangınında bir orman bekçisi ile 14 er şehit oldu.

1998- Türk sinemasına 46 yıl hizmet veren yönetmen Osman F. Seden vefat etti.

2003- Denizli Valisi Recep Yazıcıoğlu, Ankara’ya 30 kilometre uzaklıkta trafik kazası geçirdi. Yazıcıoğlu 8 Eylül’de yaşamını yitirdi.

2007- İngiliz ordusunun 1930’lu yıllarda yüzlerce Hindu asker üzerinde hardal gazının etkilerini araştıran deneyler yaptığı ortaya çıktı.

2013- Anadolu Ajansı, Kürtçe haber yayımına başladı. AA, böylece yayın dilini altıya çıkarmış oldu.

2016- HSYK Genel Kurulu, FETÖ soruşturması kapsamında geçici olarak görevden uzaklaştırılan 543 hakim ve savcıyı meslekten ihraç etti.

2 Eylül

1633- İstanbul Cibali’de çıkan büyük yangında 20 binden fazla bina kül oldu. Katip Çelebi’ye göre kentin beşte biri yandı.

1651- Mahpeyker Kösem Sultan, boğdurularak öldürüldü.

1898- Makineli tüfek bir savaşta ilk kez kullanıldı.

1900- Almanya ile ABD arasında telgraf kullanımı başladı.

1922- Kurtuluş Savaşı’nda, Yunan Orduları Başkomutanı General Trikopis esir edildi.

1925- Tekke ve zaviyelerin kapatılmasına ve memurların şapka giymesine karar verildi.

1929- Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği ilk güzellik yarışmasında Feriha Tevfik Hanım, Türkiye güzeli seçildi. Feriha Tevfik, sinema ve tiyatro oyuncusu oldu.

1938- Hatay Devletinin kuruluşu ilan edildi. Hatay Millet Meclisi ilk toplantısını yaptı ve Tayfur Sökmen’i cumhurbaşkanı seçti.

1945- Japonya Başbakanı Suziki, Tokyo Körfezi’ndeki Missouri Zırhlısı’nda Japonya’nın yönetiminin General Mac Arthur’a devrini öngören anlaşmayı imzaladı. ABD Başkanı Truman zaferi ilan etti ve İkinci Dünya Savaşı sona erdi.

1954- Ho Chi Minh, yeni kurulan Kuzey Vietnam Cumhuriyeti’nin başkanlığına seçildi.

1968- İran’daki depremde 11 bin kişi öldü.

1968- Gazeteciliği meslek edinmiş ilk kadın yazarlardan Sabiha Sertel, 73 yaşında Bakü’de vefat etti.

1974- Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Bilim Ödülleri verildi. Cahit Arf ve Orhan İçen matematik, Erdal İnönü fizik, Kazım Türker tıp dalında ödül aldı.

1985- Kaş Limanı açıklarında 3 bin 400 yıl önce batan, fil dişi eşya ve bakır, kalay parçalarıyla yüklü gemi enkazı bulundu.

1994- Halterci Naim Süleymanoğlu’na Uluslararası Olimpiyat Komitesince, “Yüzyılın En Güçlü Sporcusu Ödülü” verildi.

2001- İlk kalp naklini gerçekleştiren Güney Afrikalı kalp cerrahı Christian Barnard, Kıbrıs’ta öldü.

2011- BM Soruşturma Komisyonu, Mavi Marmara saldırısıyla ilgili hazırladığı 105 sayfalık raporunu Genel Sekreter Ban’a sundu. Raporda, İsrail ordusunun aşırı ve izah edilemeyen güç kullandığı, yolculara kötü muamelede bulunduğu belirtildi. Bunun üzerine Türkiye, İsrail’le diplomatik ilişkilerini ikinci katip düzeyine indirdi, İsrail’le arasındaki askeri anlaşmaları askıya aldı.

2015- Muğla’nın Bodrum ilçesinden Yunanistan’ın İstanköy Adası’na kaçakları taşıyan şişme bot battı. Olayda, annesi ve kardeşiyle boğulan 2 yaşındaki Aylan Kurdi’nin kıyıya vuran cesedi, Doğan Haber Ajansı muhabiri Nilüfer Demir tarafından fotoğraflandı. Türkiye ve uluslararası kamuoyunda yankı uyandıran fotoğraf, dünyanın sığınmacı krizine bakışını değiştirdi.

2016- Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov, 78 yaşında hayatını kaybetti. 27 yıldır Özbekistan’ı yöneten Kerimov, beyin kanaması nedeniyle hastanede tedavi görüyordu.

2016- Rusya ile Türkiye arasındaki charter uçuşlarının yeniden başlamasının ardından ilk uçak, Moskova’dan Antalya’ya indi.

2016- F klavyenin mucidi, Uluslararası Bilgi İşlem ve İletişim Federasyonu Türkiye Temsilciliği Onursal Başkanı Dr. İhsan Sıtkı Yener, 91 yaşında vefat etti.

3 Eylül

1683- Viyana Kuşatması başarısızlıkla sonuçlandı.

1783- İngiltere, Paris’te imzalanan anlaşmayla ABD’nin bağımsızlığını tanıdı.

1869- İstanbul’da Atlı Tramvay, Konstantin Karopana tarafından çalıştırıldı.

1883- Rus yazar İvan Turgenyev, Paris yakınlarında öldü.

1895- İlk profesyonel futbol maçı yapıldı. Latrobe, Jeanette’yi 12-0 yendi.

1908- Türkiye’deki ilk haftalık mizah dergisi “Kalem” yayımlanmaya başlandı.

1912- Deniz Kuvvetlerine yiyecek sağlamak için dünyanın ilk konserve fabrikası İngiltere’de açıldı.

1933- Kayseri-Ulukışla hattının tamamlanmasıyla Karadeniz ile Akdeniz’i birbirine bağlayan demiryolu tamamlandı.

1939- Ankara Radyo gazetesinin ilk sayısı çıktı.

1939- Almanya’nın Polonya’yı işgalinden iki gün sonra İngiltere ve Fransa, Almanya’ya savaş ilan etti.

1952- Ağrı Dağı zirvesine Türk bayrağı dikildi.

1983- Nail Çakırhan, Ağa Han Mimarlık Ödülü’nü aldı.

1988- Eski başbakanlardan Ferit Melen vefat etti.

1999- İstanbul Radyosu’nun ilk spikerlerinden Tarık Gürcan, İstanbul’da 71 yaşında öldü.

2006- İstanbul Fatih’te İsmailağa Camisi’nin emekli imamı Bayram Ali Öztürk bıçaklanarak öldürüldü. Öztürk’ü bıçaklayan Mustafa Erdal, camide bulunanlar tarafından linç edildi.

2008- Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan’ın Erivan’daki Türkiye-Ermenistan Dünya Kupası grup elemesi futbol karşılaşması için yaptığı daveti kabul etti.

2013- 28 Şubat süreci olarak bilinen döneme ilişkin eski Genelkurmay 2. Başkanı Orgeneral Çevik Bir ve eski YÖK Başkanı Kemal Gürüz’ün de aralarında bulunduğu 103 sanığın, “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni cebren devirmeye, düşürmeye iştirak” suçundan yargılanmasına başlandı.

4 Eylül

1063- Büyük Selçuklu Devleti’nin kurucusu Tuğrul Bey öldü.

1682- İngiliz astronom Edmund Halley, daha sonra kendi adı verilen kuyruklu yıldızı gördü.

1886- Apaçi yerlilerinin şefi Geronimo, ABD birliklerine teslim oldu. Son büyük Amerikalı-yerli savaşı sona erdi.

1919- Sivas Kongresi, Mustafa Kemal Paşa’nın konuşmasıyla açıldı.

1932- Dünya Barış Konferansı, Avusturya’nın başkenti Viyana’da toplandı.

1935- İstanbul telefon şirketi, hükümet adına işletilmeye başlandı.

1936- İngiltere Kralı VIII. Edward, İstanbul’da Atatürk’ü ziyaret etti.

1970- Şili’de sosyalist lider Salvador Allende başkan seçildi.

1970- Prof. Dr. Erdal İnönü, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Rektörü oldu.

1990- Gazeteci yazar Turan Dursun, İstanbul’da uğradığı silahlı saldırıda yaşamını yitirdi.

1996- Abdi İpekçi cinayetinin sanıklarından Oral Çelik, İsviçre tarafından Türkiye’ye iade edildi. Çelik, 16 Eylül’de 17 yıl aradan sonra çıkarıldığı mahkemece tutuklandı.

2013- Yazar Yaşar Kemal’e, Ermenistan Kültür Bakanlığınca “Krikor Naregatsi” nişanı verildi.